Pink Floyd in de 80’s was een Pink Floyd waarin afscheid werd genomen van Roger Waters als bandlid, slechts twee studio-albums in een tijdspanne van 10 jaar en een periode die vooral in het teken stond van conflicten, rechtszaken en een als gevolg daarvan verder muzikaal verval van het ooit zo statige instituut Pink Floyd. Later bleek dat met The Division Bell, de opvolger van A Momentary Lapse Of Reason, het doek definitief viel voor één van de grootste en invloedrijkste bands uit de jaren 60 en 70. En achteraf gezien is het slechts gissen of Pink Floyd zonder al die akkefietjes en jarenlang gedoe tussen grondleggers Waters & Gilmour überhaupt nog bestaansrecht had en de band niet zou zijn ingehaald worden door de tijd. Pink Floyd was al voor de generatie die opgroeide met punk synoniem aan bombastische flauwe kul, logge dinosaurusmuziek en ouwe hippies die moesten stoppen met muziek maken. Pink Floyd behoorde dan ook tot een generatie muzikanten uit een tijdperk dat volgens de jonge generatie al lang en breed voorbij was. En dat terwijl Pink Floyd op dat moment behoorde nog steeds tot één van ’s werelds grootste bands. Maar Pink Floyd was al aan het eind van de jaren ’70 toch vooral muziek van de oudere, behoudende popliefhebbers. Mensen die het nu nog steeds hebben over de betere popmuziek. Ironisch genoeg werd het tweede album Music For Pleasure van één van de punkbands van het eerste uur, The Damned, door Nick Mason geproduceerd, na aanvankelijk Syd Barrett hiervoor gevraagd te hebben. Ook punkbands was dus enige hypocrisie toen al niet vreemd.

En alhoewel Pink Floyd de punk overleefd vertoonde de machine hier en daar barstjes, maar waren de vier bandleden nog in staat om – voordat de 80’s begonnen – nog één meesterwerk af te leveren. En achteraf bleek dat hun echte laatste echte wapenfeit te zijn. De band sloot de 70’s af met The Wall en alhoewel het zowel commercieel als artistiek een succes was, kenmerkte het productieproces van het als dubbelaar uitgebrachte elfde album zich als rommelig en chaotisch vanwege allerlei perikelen, die zich door elkaar en tegelijkertijd afspeelden. Alhoewel The Wall nu te boek staat als een klassieker, was de sfeer in de band al behoorlijk verziekt geraakt, doordat Pink Floyd voor Roger Waters meer en meer zijn kapstok was, waaraan zijn muzikale en compositorische superioriteit werd opgehangen. In die dagen werd het arrogante gedrag van de bassist nog geaccepteerd door het publiek en de critici. Waters was weliswaar belangrijk voor Pink Floyd, maar was niet Pink Floyd, alhoewel hij dat steeds vaker vergat.

Tussen Pink Floyd en de muziekindustrie liep steeds meer een parallel: voor beiden gold steeds meer de verschuiving van een muziekgedreven naar een marketinggerichte benadering en bijbehorende werkwijze. Pink Floyd was immers big business geworden. Marketing begon ook voor platenmaatschappijen een steeds grotere rol te spelen en de muziekindustrie werd steeds commerciëler en bedrijfsmatiger geleid. Omzetten werden steeds belangrijker en alles werd groter & massaler. Pink Floyd was daar deels de belichaming van: grote promotiebudgetten, tijdrovende opnamesessies, steeds grotesker wordende tournees, die werden bezocht door steeds meer mensen. De muziekindustrie stond aan het begin van een nieuwe revolutie, al zou dat nog enkele jaren duren voordat die daadwerkelijk gestalte kreeg en waar Pink Floyd – zonder het eigenlijk in de gaten te hebben – zich in de voorhoede ervan bevond: de visualisering van de muziek. Pink Floyd was op live één van de meest vooruitstrevende bands met grote lichtshows en veel special effects, Michael Jackson zou een paar jaar later met Thriller ervoor zorgen dat de populaire muziek definitief werd veranderd door het visuele aspect ervan de huiskamer in te brengen. En tussen Michael Jackson en Pink Floyd zou later nog een linking pin bestaan.

Door het megasucces van The Wall werd Pink Floyd steeds meer mainstream en trok het steeds meer van die ik-hou-vooral-van-de-betere-popmuziek-mensen aan. Lui die ook bijvoorbeeld Dire Straits of Alan Parsons in de kast hadden staan en jaren later ervoor zorgden dat de Top 2000 zo succesvol zou zijn. Was Animals nog een album met lange nummers, op The Wall waren het compacte(re) composities, die weliswaar één geheel vormden, maar toegankelijker waren dan wat we doorgaans van Pink Floyd gewend waren. Roger Waters’ coup werd definitief gepleegd met The Final Cut, ‘a requiem for the post war dream by roger waters, performed by pink floyd’, zoals op de hoes te lezen is. Waters’ boodschap was helder en duidelijk: ik en niemand anders deel hier de lakens uit. En het Pink Floyd van The Final Cut was al tot 75% teruggebracht, want Richard Wright maakte al geen deel meer uit van de band. En – zoals bekend is – was The Final Cut ook het laatste album met Waters in de gelederen en begon de strijd zich toen te verharden en vooral af te spelen in de rechtszaal. Met als inzet: de naam van de band. En de jaren die volgden stonden vooral in het teken van urenschrijvende advocaten en een sfeer die alleen maar grimmiger werd. Waters vertrok in 1985 en voor hem was dat tevens het einde van Pink Floyd. Een van die tunnelvisie kon hij zich maar niet los maken.

En onder al die nare omstandigheden maakten de overgeblevenen Gilmour en Mason plannen voor een nieuw ‘Pink Floyd’ album. Van de rechter mochten ze het merk ‘Pink Floyd’ blijven gebruiken en na een jaar ploeteren verscheen in september 1987 A Momentary Lapse Of Reason. Het album haalde de nummer 1 positie in Engeland en Amerika niet: Michael Jackson’s Bad – een ander qua carrièreperspectief van de man in kwestie even zo zeer cruciaal album – bezette reeds die plek. A Momentary Lapse Of Reason werd in elk geval een groter verkoopsucces dan The Final Cut, maar de pers was niet onverdeeld enthousiast, alhoewel de kritieken redelijk mild waren.

Waar Gilmour op het nieuwe album terug wilde naar de Pink Floyd sound uit de hoogtijdagen toen de creativiteit leidde tot zowel artistiek als commercieel succes, kwam dit in de praktijk niet uit de verf. A Momentary Lapse Of Reason was dan ook niet meer dan een album van twee mensen, die ooit als Pink Floyd naam hebben gemaakt, maar waarvan de naam de muzikale lading niet meer dekte. A Momentary Lapse Of Reason was vooral een album van Gilmour, die nu de kar trok. En ook bij beluistering van de 2011 reissue is de conclusie van toen nog steeds ongewijzigd: A Momentary Lapse Of Reason is een aardig album, maar voor wie dat album een eerste kennismaking zou zijn met Pink Floyd, zal waarschijnlijk niet kunnen bedenken dat dit de band was van onder andere Dark Side Of The Moon, Wish You Were Here en Ummagumma, om maar een paar titels te noemen. Voor een Pink Floyd album moest je normaliter de tijd nemen om er gedegen kennis mee te maken: A Momentary Lapse Of Reason beluister je al na drie keer en kent het geen geheimen meer.

En alhoewel terugkijkend vooral Gilmour nog geprobeerd heeft nieuw leven in Pink Floyd te blazen, was het heilige vuur feitelijk al enkele jaren daarvoor reeds gedoofd. En ondanks het feit dat Waters een etter was, speelde hij toch een belangrijk rol in alles wat Pink Floyd was. En ook hier geldt die ijzeren wet: het geheel is meer dan de som der delen. Pink Floyd functioneerde wat dat betreft niet veel anders. Dat werd op A Momentary Lapse Of Reason nog eens sterk benadrukt. Natuurlijk zat niemand te wachten op Dark Side Of The Moon deel zoveel, maar door al het gedoe was tegelijkertijd onduidelijk wat er van het murw geprocedeerde collectief muzikaal te verwachten was.

De eerste tonen van de opener Signs Of Life lijken hoopvol te stemmen: een mysterieus nummer dat gedragen wordt door Gilmour’s ijle gitaarklanken. Het zou nu als ambient kunnen doorgaan. Maar de spanning wordt verstoord door het opeens startende Learning To Fly, een toegankelijk niemendalletje met wel een heel erg doorsnee geluid. En ook daarna blijft het allemaal wat doorkabbelen: het album klinkt ook jaren later nog steeds als een onsamenhangend geheel. A Momentary Lapse Of Reason stop je in de speler om het er 51 minuten later weer uit te halen, waarbij in de tussentijd muzikaal niet veel spannends is gebeurd, enkele pogingen daartoe daargelaten. Het album moet dan ook vooral worden beoordeeld en beluisterd worden met de historie in het achterhoofd. Gilmour wilde gewoon doorgaan met muziek maken en in dat licht bezien is A Momentary Lapse Of Reason een moedige poging om er nog wat van te maken. Maar eigenlijk was het al te laat: de band was al lang geleden creatief opgebrand en bijna 25 jaar later is A Momentary Lapse Of Reason typisch product van de jaren 80 met enigszins gedateerde sounds en het ontbreken van de gebruikelijke diepgang en samenhang van en tussen de nummers, die ook nog eens heel erg middle of the road zijn.

De Discovery-serie is ook een heel goede aanleiding om zowel het artistieke als carrièreverloop van Pink Floyd te beluisteren en de muziek jaren na het verschijnen ervan op de tijdlijn te plaatsen. Met de wetenschap van nu en terugkijkend op hoe en onder welke omstandigheden de albums tot stand zijn gekomen, kan geconcludeerd worden dat het tijdperk Pink Floyd bijna logischerwijze op een natuurlijke manier tot een eind was gekomen. A Momentary Lapse Of Reason laat dan nu nog beter horen dan toen het album in de schappen verscheen.