Nani Noam Vazana
Ke Haber
Noam Vazana is een erg bevlogen componiste en zangeres. In haar jeugd hoorde ze de Ladino, taal, gesproken en gezongen door haar grootmoeder en die taal bleef haar al die tijd bij. Jaren was ze er niet actief mee bezig, maar de fascinatie voor die taal, het Ladino, dat bleef haar bij. Ze kende de geschiedenis van de taal, van het Ladino. Het is de taal van de Sefardische Joden. Toen de Joden in de 15e eeuw uit Spanje werden verdreven, vluchtten velen naar Noord-Afrika. Ze gingen daar een taal spreken die nauw verwant was aan het Spaans, maar waar dus ook wel invloeden van Noord-Afrika in werden opgenomen.
Ze ging de muziek onderzoeken, ze deed dat breed en wilde vooral ook weten hoe de liedjes traditioneel klonken. Daar wilde ze qua zang dichtbij blijven en tegelijkertijd wilde ze haar eigen arrangementen aan liedjes geven. Het resultaat van haar zoektocht mochten we beluisteren op Andalusian Brew.
Dat was zonder meer al een mooi album te noemen maar ze zong liedjes die al bestonden, die er al waren. En ze wilde juist graag zelf muziek maken, componeren. Dat is immers ook wat je wilt als je singer-songwriter bent, niet slechts liedjes van anderen zingen. Noam richtte zich er niet alleen op om een album met eigen liedjes te maken. Ze wilde ook een album maken in Ladino. Daarmee legde ze de lat behoorlijk hoog, want hoe ga je je een taal eigen maken die nog maar beperkt gesproken wordt over de hele wereld én dan, hoe ga je er liedjes in zingen?
Ze verdiepte zich eerder al in oudere teksten en ging aan de hand daarvan zich een beeld vormen van hoe de teksten moesten worden, van hoe de liedjes moesten klinken. Ze ging aan de slag met het schrijven van haar teksten en liet die toetsen door een expert in Ladino. Die maakte haar blij door aan te geven dat er maar weinig fouten in haar teksten zaten. Een mooi compliment ook, want Noam koos er niet eens voor om daarin heel makkelijke onderwerpen aan te roeren. Daarover later meer.
Het album begint met het heerlijk Oosters klinkend Çok Seni Severim, een traditional, haar aangereikt door een van de leden van haar band en dat in eerste instantie alleen een Turks liedje was. Noam combineerde het met een Ladino kinderliedje (Si Veriass A La Rana) en het einde van deze ogenschijnlijk vrolijke mix is toch dat het niet goed afloopt met de hoofdrolspelers in het liedje. Het is genieten van de lenigheid van de stem van Noam in dit nummer. De instrumentatie, het arrangement en de stem van Noam, het is een heerlijk aftrappen en het maakt je benieuwd naar wat er gaat volgen.
No Kero Madre vertelt het verhaal van een dochter die haar moeder meegeeft dat ze niet wil trouwen met de bruidegom die in gedachten is, maar vooral uit liefde. Het is genieten als je hoort hoe Noam hier ook de zanglijnen neerzet. Het nummer is gewoonweg af. De instrumentatie klein gehouden en de stem van Noam beweegt er heel soepel en speels over heen. Mijn beheersing van het Ladino is er door de verschillende luisterbeurten nog niet beter op geworden, maar je hoort de verandering van de beleving van de dochter in de stem van Noam. Luister ook even naar hoe het nummer in elkaar zit: er gebeurt, ook op het gebied van percussie het nodige en vooral ook hoe bas en gitaar in hun loopjes de spanning vasthouden, mooi geschreven.
No Tiene Hija, No Tiene Amiga beschrijft de vriendschap tussen een moeder en een dochter en zet die vriendschap neer als het hoogste goed. Het is mooi hoe hier de verschillende instrumenten met elkaar al een spanning opbouwen, gitaar, piano, bas, percussie, cello en boven dat alles danst de stem van Noam uit. Noam heeft de spanning ook in delen waar de stem samengaat met de instrumenten mooi tot een climax laten komen en rondt het nummer ook weer fraai af. Misschien verbeeld ik het me, maar het album lijkt meer ruimte te geven voor de stem van Noam. Niet zozeer in de wijze van in de mix zitten, dus qua productie, maar alsof Noam met meer bezieling nog zingt, met meer vrijheid in hoe ze klinkt. Of dat nu daadwerkelijk zo is, of dat het alleen maar zo voelt, het album klinkt fijn.
Op het albumhoesje nummer 7, op de speler nummer 4, het maakt niet uit. Fada De Mi Korazon is bovenal erg mooi. Dat geldt voor de live versie die je hier boven ziet, dat geldt ook voor de prachtige clip die er bij de albumversie te zien is. Die clip illustreert een oud Sephardisch ritueel dat nieuw geboren meisjes beschermt tegen slechte elfen of feeën. Een prachtnummer.
El Gacela, is een homo-erotisch liefdeslied waarin de gazelle schoonheid symboliseert. De kracht van Noam op dit album is dat ze een aantal erg mooie liedjes heeft geschreven waarin ze de instrumenten volledig tot hun recht laat komen, ook hier weer en waar haar zang prachtig op aansluit. En er gebeurt ook hier weer het nodige. Het is fijn dat de liedjes zó tot haar kwamen. En de manier waarop ze het album ook nog een productietechnisch neerzet, als onafhankelijk artiest, dat verdient ook nog eens een compliment. Zelf doen staat bij haar hoog in het vaandel én met Ke Haber bewijst ze dat ze dat ook goed in haar vingers heeft.
Shape Of My Heart van Sting combineert ze met haar eigen Mi Korazon en ook dit klinkt als een klok. Nee, het is niet zomaar een cover. Ga het maar luisteren, laat je verrassen door de subtiele percussie, de verfijnde gitaarklanken, door de trombone van Noam en door haar zang. Alweer.
Una Segunda Piel is een nummer over een oud Sephardisch ritueel dat de dood neemt als symbool voor wedergeboorte. Heerlijk hoe de stem van Noam hier klinkt. Het nummer laat horen hoe je het verleden achter je kunt laten, af kunt schudden. En hoe je na je wedergeboorte weer verwelkomd kunt worden in het leven. Vrolijk en uptempo.
De mooiste nummers, vind ik, bevinden zich op het laatste deel van het album. Landarico, Sin Dingun Hijo Varon en Gracias A La Vida zijn de sluitstukken van het album. En hoe mooi zijn ze! Alle drie. Compleet verschillend van elkaar, maar stuk voor stuk erg mooi. Ze bieden een uitgelezen combinatie van de zang van Noam, maar bij alle drie is de muziek eveneens zeer fraai. Het is ergens ook wel mooi dat ze aan het einde van het album staan, want ze halen je aandacht nog even helemaal naar de muziek. Om met Landarico te beginnen: prachtig hoe Noam dit gearrangeerd heeft. Ik ga niet praten over een duiding van de muziek: ik vind het vooral gewoon mooi. En, juist hier, de instrumentatie waar de zang op aansluit, in plaats van in de eerdere nummers misschien juist andersom. Genieten.
Sin Dingun Hijo Varon is erg mooi gezongen, heeft een fraaie instrumentatie en handelt over een gendervraagstuk, zoals je die dus eigenlijk al eeuwenlang zou kunnen tegenkomen. Noam rondt het album af met een nummer van Violeta Parra en maakt zich dat helemaal eigen.
Een nieuw Ladino album. Met de toepasselijke titel Wat is er aan nieuws? of in het Engels, What’s new? Wat er nieuw is, is dat Nani Noam Vazana voor het eerste nieuwe Ladino muziek heeft geschreven en daarmee een prachtig album heeft gemaakt. En, voor de streamers onder de lezers, als je dit in zijn geheel wilt luisteren, dan ga je naar de site van Noam en dan kun je het bestellen. Gewoon, omdat dit album, net als andere albums, een uiting van kunst is. Kijk maar naar het hoesje, heb je gezien hoe het is samengesteld? Noam licht op, komt voort uit de rook van het verleden en brengt, je kunt de leestekens op de achtergrond zien, de Ladino taal opnieuw tot leven. Het is een erg mooi album geworden dat de nodige variatie in zich draagt, dat zowel uptempo nummers in zich draagt, als gevoeligere, rustigere nummers dat traditie koppelt aan hedendaagse maatschappelijke onderwerpen en dat allemaal door een zangeres die heel bewust op haar eigen wijze haar muzikale loopbaan vormgeeft. En, zoals ook dit album laat horen, Noam is uitstekend op weg. Heel fijn album!
Foto Noam: Jos van den Broek
