Eldbjørg Raknes
Open
De Noorse vocaliste Eldbjørg Raknes (1970) gaat in zekere zin een omgekeerde weg dan veel stemkunstenaars die het stemgeluid naar allerlei extremen uitbreiden. Raknes leidt de luisteraar naar de diepere, diepste elementaire kanten van de stem. Dat gebeurt vooral door weglaten en elementaire delen gestaag hun volle werking te laten doen deze door deze gestaag in nauwe verbinding met de ruimtelijke omgeving te ontvouwen zoals in haar nieuwste werk Open. Elektronica en sampling vervullen daarbij een instrumentele rol. Met haar diepteverkenning doet Raknes iets soortgelijks als Sidsel Endresen maar in de uitwerking verschillen beide vocalisten duidelijk van elkaar.
Raknes is afkomstig van het eiland Otrøy, Midsund, ten westen van Molde en komt uit de beroemde Trondheim ‘school’ die in de afgelopen decennia zo veel uitzonderlijke musici, groepen en muziek voortgebracht heeft. Haar eerste duo vormde ze met pianist Christian Wallumrød, later uitgebreid met trompettist Arve Henriksen. Ze werkte met Anders Jormin, Jon Balke en had tien jaar lang haar groep TINGeLING met Maria Kannegaard, Nils-Olav Johansen en Per Oddvar Johansen. Ze werkte a capella met de groep Kvitretten, met Sidsel Endresen en Elin Rosseland en speelde een belangrijke rol in de oprichting van de Trondheim Voices. Vanaf 2004 ging ze steeds meer solo optreden en met gitarist Stian Westerhus en saxofonist Eirik Hegdal samenwerken. Zij ontving in 2011 de Radka Toneff Memorial Award, vernoemd naar de legendarische, vroeg overleden Noorse zangeres Radka Toneff (1952-1982). Open, Raknes’ nieuwste album, is het resultaat van haar samenwerking met slagwerker Audun Kleive.
Uit de beschrijving is op te maken dat men geen gebruikelijke zanglijnen of sensationele vocale escapades hoeft te verwachten maar eerder iets dat op het eerste gehoor ongewoon, niet in geïjkte patronen passend klinkt. Iets dat men tijd en ruimte moet geven om zijn werking te laten doen, om het binnen te laten komen. Het is in zekere zin een klank-pendant van gefaseerde maar niet grijpbare verkleuringen, kleurveranderingen van de lucht. Als zodanig heeft het bepaalde eigenschappen van ambient muziek zonder dat het werkelijk ambient music is. Daarvoor is het niet voldoende gestroomlijnd, is het net te weerbarstig, te materieëel, te expressief. Het is geen minimalistisch gefreak aangezin het steeds een zich ontvouwende dramaturgie heeft. Kleuring en de dynamiek van het verloop in tijd van Raknes’ klanken zijn van speciale kwaliteit, even vital als diep en fijnzinnig. Klank, tijd en lichtwaarneming krijgen in dit werk een andere, nieuwe dimensie.
RADIO concertzender, 22 december, 17:00-18:00, daarna ON DEMAND
Als aanvulling op de muziek van Raknes voor een radioprogramma diende zich de muziek van de Japanse componist Toshio Hosokawa (1955) aan. Hosokawa creëert klank-pendants van luchtverkleuringen wat al aan titels van zijn composities zoals Clouds & Light af te lezen is. Hij doet dat m.bv. westerse concert-instrumenten maar vaak in combinatie met de sho, een eeuwenoude traditionele Japans mondorgel met zeventien bamboe-pijpen. De sho creëert de ether waarin het soort (ver)vloeiende, glinsterende klanken op een delicate wijze voortgebracht door strijk- en blaasinstrumenten kunnen gedijen.