Mutator is de eerste plaat binnen een serie releases uit de ‘Vega Vault’ van het label Sacred Bones. Alan Vega, die al begon met muziek maken aan het einde van de jaren vijftig en die in 2016 op 78-jarig leeftijd overleed, is natuurlijk niet alleen met Suicide actief geweest. Verre van zelfs: hij werkte samen met andere muzikanten (waaronder Alex Chilton), bracht meer dan tien soloalbums uit en liet daarnaast nog een hele berg aan onuitgebrachte muziek achter.

In 2017 werd postuum al het industriële, aardig heftige It uitgebracht. Nu is er dan Mutator, een album dat net als It donker en industrieel klinkt maar waarop Vega minder hard en direct binnenkomt. De muziek stamt uit het midden van de jaren negentig, toen Vega in de jaren tussen twee Suicide albums behoorlijk productief was. De muziek van Mutator werd destijds niet uitgebracht omdat er alweer een andere release aan kwam die voorrang kreeg.

Hoewel Vega zich bij het maken van de muziek die op Mutator belandde had laten inspireren door de straatgeluiden van New York uit die tijd – van industriële klanken tot hiphop – klinkt het album net zo hard eind jaren zeventig en jaren tachtig. Of nog ouder, want Trinity lijkt wel een opname uit het vagevuur of een middeleeuwse kerker (‘Mother… Father… Holy Ghost…’). Hierna lijkt de single Fist eerst op een donkere filmscore, om zich vervolgens door Vega’s indringende voordracht direct tot de luisteraar te richten: ‘Make one nation… Make a new reality… Spend all your money…’. In andere woorden: vernietig degenen die ons vernietigen. Op het nerveuze, donkere Muscles klinkt de ritmische praatzang van Vega als die van een bevlogen, lichtelijk doordraaiende rock-‘n-roll/bluesvocalist.

De muziek van Samurai is vredig, zalvend en Vega lijkt een kritische stream of consciousness los te laten, om hierna met een geamuseerd, sarcastisch ‘Goodbye’ het podium te verlaten. Breathe laat verderop wederom ambientachtige sferen horen die ook hier door Vega weer zonder mededogen worden doorspekt met lekker vrije vocale expressie. Elders trekt hij weer zwaardere sferen op: met Psalm 68 zitten we weer diep in de machine en zijn menselijke sporen nauwelijks hoorbaar. Tracks als Filthy en de tweede single Nike Soldier zijn daarentegen weer relatief luchtig en pakkend, met de nadruk op relatief want de donkere beats en voordracht van Vega, die soms het product lijkt van een meervoudige persoonlijkheid, zullen menigeen nog steeds afschrikken: ‘Drug your dream to death… Televise your hell’.

Het is goed dat Vega’s weduwe Liz Lamere samen met muzikant en vriend Jared Artaud de nalatenschap van Vega onder handen heeft genomen. Dit zorgt ervoor dat er zo nu en dan nog de nodige onafhankelijke Amerikaanse underground tot ons komt. Onverwachte klassiekers hoeven we niet te verwachten maar Mutator geeft eens te meer aan dat we nog steeds kunnen rekenen op intrigerende, verwarrende, vaak verontrustende maar soms ook amusante tegendraadsheid uit de creatieve krochten van New York.